Κάθε σύγχρονο κράτος που θέλει να βελτιώνει την ποιότητα ζωής και να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τις ανάγκες των πολιτών του, πρέπει να προσφέρει στους πολίτες του, πρώτα και πάνω απ΄ όλα, ασφάλεια.
Κάθε σύγχρονο κράτος που θέλει να βελτιώνει την ποιότητα ζωής και να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τις ανάγκες των πολιτών του, πρέπει να προσφέρει στους πολίτες του, πρώτα και πάνω απ΄ όλα, ασφάλεια.
Εκλεκτοί Ομιλητές και Προσκεκλημένοι,
Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Είναι με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση που αποδέχθηκα την πρόσκληση να είμαι ένας εκ των εισηγητών της σημερινής εκδήλωσης που διοργανώνει ο Νομικός Όμιλος του Πανεπιστημίου Κύπρου με θέμα: «Ο εκσυγχρονισμός του Κυπριακού Δικαίου».
Είναι καλά γνωστό ότι το δίκαιο ενός τόπου συναρτάται με τα κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα που επικρατούν και συνδέεται με τις γενικότερες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές μεταβολές. Είναι επίσης καλά γνωστό ότι η ανάπτυξη ενός τόπου, περιλαμβανομένης και της οικονομικής ανάπτυξης, εξαρτάται από το επίπεδο της ταχύτητας στην απονομή της δικαιοσύνης, της διαφάνειας, λογοδοσίας και ευθύνης στο δημόσιο βίο, του κράτους δικαίου, αλλά και της ασφάλειας του πολίτη.
Ως Κυβέρνηση, δίδουμε ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό των νομοθεσιών σε όλους τους τομείς και ως Υπουργείο, ιδιαίτερα σε αυτούς της εξυγίανσης του δημόσιου βίου, της προστασίας και ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών και της προαγωγής της διαφάνειας, της απονομής της δικαιοσύνης, της πάταξης της διαφθοράς, καθώς επίσης της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του εγκλήματος. Προτεραιότητα μας είναι, πρόσθετα, η πρόληψη της παραβατικής συμπεριφοράς, η ποινική μεταχείριση με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, η ταυτόχρονη χάραξη και εφαρμογή μιας αποτελεσματικής αντεγκληματικής πολιτικής και, τέλος, η εναρμόνιση των νομοθεσιών υπό την αρμοδιότητά μας με το συνεχώς δημιουργούμενο νέο κεκτημένο.
Την τελευταία 5ετία, στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής παρατηρήθηκε μια υπερπαραγωγή, να μου επιτραπεί να πω, νομοθετικού έργου από πλευράς του Υπουργείου, η οποία ενδυνάμωσε το οπλοστάσιο της Πολιτείας στην άμυνα και την αντίσταση της ενάντια στην παρανομία, και ταυτόχρονα τη βοήθησε στην προσπάθεια της για εξυγίανση του δημόσιου βίου, προστασία και ενίσχυση των θεσμών και προαγωγή της διαφάνειας. Στον λίγο χρόνο που έχω στη διάθεση μου, δεν θα μπορούσα να αναλύσω όλα μαζί και καθένα ξεχωριστά τα νομοθετήματα, γι’ αυτό θα προβώ σε αναφορά σε κάποια από τα βασικά.
1. Ξεκινώντας από τον τομέα της ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών, της λογοδοσίας και πολιτικής ευθύνης και της αποφυγής δημιουργίας κατεστημένων, καταθέσαμε ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων, νομοσχέδια που αφορούν:
• Την εισαγωγή ανώτατου ορίου συνεχών θητειών στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας και στο αξίωμα του Βουλευτή,
• τη στοιχειοθέτηση ειδικών ποινικών ευθυνών Υπουργών και Αξιωματούχων, και
• τον περιορισμό της ασυλίας των βουλευτών μόνο σε θέματα ελευθερίας λόγου και άσκησης του δικαιώματος ψήφου.
1.1 Πρόσθετα, βρίσκονται ενώπιον της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας για νομοτεχνικό έλεγχο, δύο νομοσχέδια που προσδιορίζουν την ποινική ευθύνη του Προέδρου της Δημοκρατίας.
2. Στον τομέα της απονομής δικαιοσύνης και μεταρρύθμισης των δικαστηρίων, έχοντας ως κύριους στόχους τη βελτίωση του χρόνου εκδίκασης αστικών υποθέσεων και την ενίσχυση της εκτέλεσης αποφάσεων, προχωρήσαμε σε σημαντικές αλλαγές στη νομοθεσία μας, όπως είναι η ανακατανομή της καθ΄ ύλην δικαιοδοσίας των Επαρχιακών Δικαστηρίων, με σκοπό την καλύτερη διαχείριση του δικαστικού χρόνου, τροποποιήσεις στην Ποινική και την Πολιτική Δικονομία για καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, διευκόλυνση της δικαστικής διαδικασίας και αποτελεσματικότερο προγραμματισμό των δικαστικών εργασιών, η ομαλή επάνοδος του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης στο καθεστώς παραγραφής μετά από 53 χρόνια, η οριοθέτηση του δικαιώματος έφεσης επί αποφάσεων σε ενδιάμεσες αιτήσεις, κατά τρόπον ώστε, χωρίς να επηρεάζονται τα δικονομικά δικαιώματα των διαδίκων, να επιτυγχάνεται ταχύτερη ολοκλήρωση της πρωτόδικης αστικής δικαιοδοσίας.
2.1 Μεγάλη τομή στη δομή της Δικαιοσύνης αποτέλεσε η δημιουργία του Διοικητικού Δικαστηρίου, το οποίο ανέλαβε τη σε πρώτο βαθμό εκδίκαση προσφυγών κατά το Άρθρο 146 του Συντάγματος με στόχο την ουσιαστική αποσυμφόρηση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ώστε να επιτυγχάνεται ταχεία απονομή της δικαιοσύνης στη δευτεροβάθμια δικαιοδοσία, και, παράλληλα, την ταχεία εκδίκαση των προσφυγών κατά των πράξεων της Διοίκησης. Είναι με ικανοποίηση που σημειώνω ότι η μέχρι τώρα λειτουργία του Διοικητικού Δικαστηρίου αξιολογείται πολύ θετικά από όλες τις πλευρές.
2.2 Ακριβώς για να διαφυλαχθεί ο πολύ θετικός αντίκτυπος της λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου αποφασίστηκε και η δημιουργία Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας, που θα αναλάβει την εκδίκαση κάθε προσφυγής από αιτητές ασύλου, με αρμοδιότητα ελέγχου και της ουσίας, όπως προνοεί το κεκτημένο. Το σχετικό νομοσχέδιο εκκρεμεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων και η σύσταση του δικαστηρίου αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του τρέχοντος έτους.
2.3 Σημαντικό είναι και το νομοσχέδιο που επίσης εκκρεμεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων και που αφορά τη συμμόρφωση της διοίκησης με τις δικαστικές αποφάσεις που εκδίδονται δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος, το οποίο από τη μια θα ενισχύσει τη διαφάνεια και λογοδοσία του κράτους, και από την άλλη θα βοηθήσει στη μείωση του χρόνου απονομής της δικαιοσύνης, αφού για πρώτη φορά θα έχουμε αποτελεσματικές διαδικασίες συμμόρφωσης με τις ακυρωτικές αποφάσεις.
2.4 Ταυτόχρονα προωθείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ένα άλλο σημαντικό νομοσχέδιο, το οποίο θα εισαγάγει μια καινοτομία στην αστική δικαιοδοσία. Το νομοσχέδιο προβλέπει την ίδρυση Εμπορικού Δικαστηρίου, που θα αναλάβει την εκδίκαση, με ταχείες διαδικασίες, μιας σειράς κατηγοριών αστικών υποθέσεων, μεγάλου ύψους επίδικης διαφοράς με έντονο τον εμπορικό χαρακτήρα. Αυτό, πέραν της επίδρασης στην απονομή της Δικαιοσύνης, αναμένεται να συμβάλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου ως κέντρου παροχής ποιοτικών υπηρεσιών, αλλά και στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
2.5 Σημαντική αλλαγή είναι και η υιοθέτηση ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού συστήματος διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές διαφορές. Για το σκοπό αυτό, μετά από διαγωνισμό, επιλέγηκε εξωτερικός συνεργάτης ο οποίος έχει υποβάλει συγκεκριμένες εισηγήσεις για εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση του συστήματος διαμεσολάβησης, με στόχο ο θεσμός να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και να αποφορτιστούν τα δικαστήρια μας από σημαντικό αριθμό υποθέσεων.
2.6 Η αποτελεσματική λειτουργία και ο εκσυγχρονισμός των διαδικασιών απονομής της δικαιοσύνης απαιτεί, πέραν από τη λήψη νομοθετικών, και άλλων κατάλληλων μέτρων, πάντα σε συνεργασία και συνεννόηση με τη δικαστική εξουσία. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στη Δημοκρατία μελέτη από ιρλανδούς εμπειρογνώμονες, αναφορικά με τη λειτουργία τόσο του Ανωτάτου Δικαστηρίου όσο και των Επαρχιακών και των Δικαστηρίων Ειδικής Δικαιοδοσίας. Σύμφωνα με αυτή, επιβάλλεται να γίνουν μεγάλες τομές, κυρίως διοικητικές, για την απάβλυνση ή/και εξάλειψη των διαφόρων προβλημάτων.
2.6.1 Προτεραιότητα μας είναι η γενική μεταρρύθμιση των Δικαστηρίων, η αναδιοργάνωση της δομής και της λειτουργίας τους, ο διαχωρισμός της δικαιοδοσίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου με τη σύσταση ξεχωριστής δευτεροβάθμιας δικαιοδοσίας, δηλαδή τη σύσταση Εφετείου και τη διατήρηση του Ανωτάτου Δικαστηρίου υπό 5μελή σύνθεση ως δικαστήριο τρίτου βαθμού δικαιοδοσίας. Πρόσθετα, το έργο της μεταρρύθμισης περιλαμβάνει την ίδρυση της Σχολής για επιμόρφωση των Δικαστών, την αναθεώρηση των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας καθώς επίσης τον καθορισμό των κριτηρίων και της διαδικασίας πρόσληψης και αξιολόγησης των Δικαστών. Σημαντική είναι επίσης η ψηφιοποίηση των δικαστηρίων με την εφαρμογή συστήματος ηλεκτρονικής δικαιοσύνης και την ψηφιακή εγγραφή ήχου -των πρακτικών- της δίκης, συστήματα που εφαρμόζονται σε όλα τα δικαστήρια ανεπτυγμένων χώρων.
2.6.2 Η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει 21 αλλαγές προς επίλυσης των διαφόρων προβλημάτων, καθώς και 3 βραχυπρόθεσμες λύσεις, οι οποίες θα υλοποιηθούν με βάση συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα μέχρι το 2020. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως προβαίνει σε όλες τις ενέργειες που του αναλογούν για την υιοθέτηση ή και συμπλήρωση των οποιωνδήποτε ρυθμίσεων ή πρακτικών που θα εκσυγχρονίσουν και με τον τρόπο αυτό θα ενισχύσουν και καταστήσουν λειτουργικότερο το δικαστικό σύστημα στον τόπο μας.
3. Προχωρώντας στον τομέα του Ποινικού Δικαίου:
3.1 Με τροποποίηση που προωθήσαμε ευθύς με την ανάληψη της διακυβέρνησης το 2013 στον περί Ποινικής Δικονομίας Νόμο δόθηκε πλήρης και παράλληλη με εκείνη του Υπουργικού Συμβουλίου εξουσία στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας να διορίζει ποινικούς ανακριτές, ώστε να μην υπάρχει η οποιαδήποτε υπόνοια συγκάλυψης από πλευράς της εκτελεστικής εξουσίας.
3.2 Με άλλη τροποποίηση της Ποινικής Δικονομίας, ρυθμίστηκε η δυνατότητα να διαταχθεί από το Δικαστήριο υποκατάστατη επίδοση ποινικής κλήσης, όταν ο κατηγορούμενος έμμεσα παρεμποδίζει την επίδοση/προώθηση της διαδικασίας, ώστε να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη απονομή της δικαιοσύνης και να αποφεύγεται η ατιμωρησία.
3.3 Την ουσιαστική πρόσβαση στην ποινική δικαιοσύνη εξυπηρετούν και μια σειρά εναρμονιστικών ρυθμίσεων που προώθησε το Υπουργείο και που σκοπό έχουν την ενδυνάμωση των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων και των κατηγορουμένων. Πρόκειται για εναρμονιστικούς νόμους, με τους οποίους ενσωματώθηκαν στην κυπριακή έννομη τάξη, Οδηγίες:
• για τα δικαιώματα διερμηνείας και μετάφρασης, τα οποία διασφαλίζονται και από το Σύνταγμα,
• για το δικαίωμα ενημέρωσης του κατηγορουμένου στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, που διευκολύνει την ετοιμασία της υπεράσπισης στα πλαίσια της δίκαιης δίκης,
• για το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και
• για το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου και επικοινωνίας με προξενικές αρχές σε περίπτωση και κατά τη διάρκεια στέρησης της ελευθερίας.
3.4 Στα πλαίσια της πολιτικής της ισότητας και της καταπολέμησης των διακρίσεων, προωθήθηκε και ψηφίσθηκε τροποποιητικός του Ποινικού Κώδικα Νόμος που προβλέπει ως αδίκημα, πέραν των άλλων λόγων διάκρισης, τη δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους εναντίον προσώπων λόγω του γενετήσιου τους προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου.
4. Ένας τομέας που μας απασχολεί ιδιαίτερα και στον οποίο ως Κυβέρνηση δίδουμε ιδιαίτερη σημασία και αποτελεί πολιτική προτεραιότητα είναι εκείνος της διαφάνειας και της πάταξης της διαφθοράς. Για πρώτη φορά διαμορφώθηκε Εθνική Στρατηγική Κατά της Διαφθοράς, στο πλαίσιο της οποίας εφαρμόστηκαν πολιτικές, λήφθηκαν μέτρα και αποφάσεις, ψηφίστηκαν θεσμικοί και τροποποιητικοί νόμοι και προωθούνται νομοσχέδια, που στέλλουν ξεκάθαρο το μήνυμα ότι η αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφθοράς στον τόπο μας αλλάζει και αλλάζει ριζικά.
4.1 Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως είχε καταθέσει πακέτο νομοσχεδίων που περιέλαβαν και τροποποίηση του Άρθρου 15 του Συντάγματος για να αρθεί η αντισυνταγματικότητα των νόμων, γνωστών ως «Πόθεν ΄Εσχες», με παράλληλες τροποποιήσεις των τελευταίων για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας τους. Όπως είναι γνωστό, οι δύο τροποποιητικοί νόμοι ψηφίσθηκαν με προσθήκες σε σχέση με τα αρχικά κείμενα, που ήγειραν πάλι σημεία ενδεχόμενης αντισυνταγματικότητας, γι΄ αυτό και είχαν υποβληθεί Αναφορές στο Ανώτατο Δικαστήριο. Με την έκδοση των Αναφορών, αυτοίι δημοσιεύθηκαν χωρίς τα σημεία που κρίθηκαν αντισυνταγματικά (θεωρήθηκε ως παραβιάζουσα την αρχή της αναλογικότητας η δημοσίευση των δηλώσεων περιουσίας των συζύγων, που θα υποχρεούνται μόνο να τις υποβάλλουν). Με την ενεργοποίηση των βασικών νόμων άρχισε η εφαρμογή τους, οι πολιτικοί αξιωματούχοι ήδη υπέβαλαν δηλώσεις στην Ειδική Κοινοβουλευτική Επιτροπή, οι οποίες και δημοσιεύθηκαν, διορίστηκε Τριμελές Συμβούλιο Ελέγχου για τις δηλώσεις των άλλων ελεγχόμενων αξιωματούχων, οι οποίοι επίσης έχουν υποβάλει τις δηλώσεις τους.
4.2 Πέραν από τις ρυθμίσεις «Πόθεν έσχες», για διευκόλυνση της αποκάλυψης και δίωξης των πράξεων διαφθοράς, έχουμε προχωρήσει στην κατάθεση στη Βουλή ενός νέου νομοθετήματος, που προνοεί συμπληρωματικά μέτρα προστασίας σε πρόσωπα που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς, τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς επίσης και μέτρα επιείκειας για εκείνους που εμπλέκονται, αλλά συνεργάζονται πλήρως με τις αρχές για την πλήρη αποκάλυψη και δίωξη όλων των υπαιτίων πράξεων διαφθοράς.
4.3 Σημαντικά είναι επίσης, το νομοσχέδιο που ρυθμίζει τη σύσταση και λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής Κατά της Διαφθοράς, στα πρότυπα των συστάσεων της GRECO που υποβλήθηκε για νομοτεχνικό έλεγχο και το νομοσχέδιο που ρυθμίζει τις επαφές σχετικά με το lobbying και τη δημιουργία και διατήρηση μητρώου για την εγγραφή προσώπων που εμπλέκονται στην λήψη δημοσίων αποφάσεων, επί ζητημάτων που άπτονται της εκτελεστικής ή και της νομοθετικής εξουσίας, που βρίσκεται στο στάδιο της δημ΄σοιας διαβούλευσης.
4.4 Στα ίδια πλαίσια εντάσσεται και η προώθηση από το Υπουργείο της ψήφισης του πακέτου νομοθεσιών που σκοπό έχουν τη δυνατότητα άσκησης αποτελεσματικού και προληπτικού ελέγχου φαινομένων διαφθοράς στο Αστυνομικό Σώμα, έτσι ώστε τα μέλη να μην υποπίπτουν σε πράξεις διαφθοράς. Η αναγνώριση και η αποτύπωση του εύρους και της έκτασης της διαφθοράς στην Αστυνομία, αποτέλεσε κλειδί στη χάραξη και υλοποίηση μιας πολυεπίπεδης στρατηγικής στο τομέα πρόληψης αλλά και πάταξης του διαχρονικού αυτού φαινομένου.
4.4.1 Οι σημαντικότερες νομοθεσίες αφορούν στη σύσταση της αυτόνομης Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου στην Αστυνομία, η οποία θα διερευνά υποθέσεις εναντίον μελών της Αστυνομίας για θέματα διαφθοράς υπό την εποπτεία του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, και στη ρύθμιση των ανακριτικών εξουσιών των υπό κάλυψη αστυνομικών, με σκοπό την προστασία των μελών αυτών στα οποία ανατίθενται τέτοιες δραστηριότητες, αλλά και την αποτροπή τυχόν αυθαιρεσίας από μέρους τους.
4.4.2 Σημαντικές είναι επίσης οι ρυθμίσεις με τις οποίες ποινικοποιείται η συγκάλυψη, η απόκρυψη ή η ανοχή γεγονότων που αφορούν αδικήματα διαφθοράς τα οποία διαπράχθηκαν από μέλος της Αστυνομίας και η παρεμπόδιση έρευνας που διεξάγεται από την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, καθώς και η τιμωρία με απόλυση ή υποχρεωτική αφυπηρέτηση μέλους της Αστυνομίας που τιμωρείται με το αδίκημα της διαφθοράς.
4.5 Δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ και στο νομοσχέδιο που εκκρεμεί για συζήτηση στη Βουλή των Αντιπροσώπων το οποίο αφορά στη δυνατότητα άρσης του απορρήτου της ιδιωτικής επικοινωνίας με σκοπό την αποτροπή και δίωξη σοβαρών εγκλημάτων τα οποία καταγράφονται στο Άρθρο 17 του Συντάγματος, στα οποία περιλαμβάνονται και τα αδικήματα διαφθοράς. Με την ψήφισή της η εν λόγω νομοθεσία θα ενισχύσει σημαντικά τις διωκτικές αρχές στην πρόληψη και καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος, αφού η παρακολούθηση της ιδιωτικής επικοινωνίας κρίνεται ως ένα πολύ σημαντικό ανακριτικό εργαλείο, ειδικότερα για την καταπολέμηση των νέων μορφών εγκλήματος που έχει να αντιμετωπίσει η Αστυνομία.
4.6 Περί το τέλος του 2017, ψηφίσθηκε σε νόμο, το νομοσχέδιο που προώθησε το Υπουργείο μας για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης αθλητικών αγώνων. Ο Νόμος εισάγει μέτρα και θεσμικές διαδικασίες που μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά στην όλη προσπάθεια. Συστήνεται Επιτροπή Δεοντολογίας και Προστασίας του Αθλητισμού που μπορεί να δέχεται σχετικές καταγγελίες και να προβαίνει αυτεπάγγελτα σε έρευνες και εισάγονται ποινικά αδικήματα για την απόπειρα χειραγώγησης, τη χειραγώγηση αθλητικών γεγονότων και τη δωροδοκία και προβλέπονται ποινές φυλάκισης μέχρι επτά χρόνια. Εισάγεται επίσης η δυνατότητα αποκάλυψης λογαριασμών κατόπιν δικαστικού εντάλματος και η Επιτροπή αναμένεται να διοριστεί εντός του μηνός Μαΐου.
4.7 Όσον αφορά στα θέματα διαφάνειας, σημαντικό είναι το νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε σε νόμο περί το τέλος του 2017, και αναγνωρίζει στον πολίτη γενικό δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που κατέχουν δημόσιες αρχές και στοχεύει στην ενίσχυση της διαφάνειας και της πληροφόρησης των πολιτών. Στο νόμο περιλαμβάνονται συγκεκριμένες - προκαθορισμένες εξαιρέσεις που αφορούν έγγραφα για δικαστικές διαδικασίες, θέματα ασφάλειας, θέματα άμυνας, διεθνών σχέσεων της Δημοκρατίας με άλλο κράτος και έγγραφα που αφορούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
4.8 Επίσης για σκοπούς διαφάνειας, το 2014, ψηφίστηκε ο περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου (Τροποποιητικός) Νόμος του 2014, ο οποίος προβλέπει, τη δημοσιοποίηση στην ιστοσελίδα του αρμόδιου συλλογικού οργάνου, τόσο των πρακτικών, όσο και της αιτιολογίας πράξεων και αποφάσεων που σχετίζονται με διαδικασίες κατακύρωσης προσφορών για δημόσιες συμβάσεις καθώς και πολεοδομικών αποφάσεων.
5. Επιπρόσθετα με τα προαναφερθέντα, το Υπουργείο έχει ένα πολύ σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει σε σχέση με τον εκσυγχρονισμό του Οικογενειακού Δικαίου. Η αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου βασίστηκε στην κωδικοποίηση προτάσεων που ζητήθηκαν και λήφθηκαν από ομάδες ειδικών - εμπειρογνωμόνων και ακαδημαϊκών και τέθηκαν σε δημόσιο διάλογο.
5.1 Συγκεκριμένα, το Υπουργείο ετοίμασε και κατέθεσε προς ψήφιση στη Βουλή των Αντιπροσώπων επτά τροποποιητικά νομοσχέδια, τα οποία αναμένεται να επιφέρουν σημαντικές βελτιώσεις, μεταξύ άλλων στα θέματα γάμου, διαζυγίου, σχέσεων γονέων και τέκνων, κληρονομικής διαδοχής και διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού σε περιπτώσεις εκδίκασης υποθέσεων οικογενειακού δικαίου.
5.1.1 Μεταξύ άλλων:
εισάγεται το συναινετικό διαζύγιο,
καθιερώνεται ως υποχρέωση των γονιών να διασφαλίζουν το δικαίωμα του παιδιού να επικοινωνεί και με τους δύο γονείς,
ρυθμίζεται ότι η επιμέλεια του παιδιού θα ασκείται από κοινού από τους δύο γονείς, ακόμη και μετά τη λύση του γάμου,
το Δικαστήριο σε κάθε δικαστική διαδικασία, θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού, το οποίο θα καλείται ενώπιόν του για να καταθέσει τις απόψεις του,
η κατανομή της περιουσίας που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου, γίνεται εξ ημισείας μεταξύ των συζύγων και όχι κατά το ένα τρίτο.
5.1.2 Ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη αποτελεί και η ρύθμιση ώστε τα διαζύγια να εκδίδονται με απόφαση ενός δικαστή αντί από τρεις δικαστές όπως ισχύει σήμερα, και η δυνατότητα όπως όλες οι υποθέσεις μεταξύ των εν διαστάσει συζύγων να εκδικάζονται από τον ίδιο δικαστή. Οι ρυθμίσεις θα απελευθερώσουν δικαστικό προσωπικό και δικαστικό χρόνο και θα συμβάλουν σημαντικά στην επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων της δικαιοδοσίας των οικογενειακών δικαστηρίων.
5.2 Παράλληλα, το Υπουργείο συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση του νομοσχεδίου για τη Διαμεσολάβηση σε οικογενειακές υποθέσεις, η ψήφιση του οποίου εκκρεμεί ενώπιον της Βουλής. Σκοπός του νομοσχεδίου είναι η εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης σε οικογενειακές υποθέσεις, ως μιας διαδικασίας κατά την οποία τα μέρη με τη βοήθεια τρίτου, ανεξάρτητου και αντικειμενικού προσώπου, του διαμεσολαβητή, χωρίς αντιπαλότητα και κακή προδιάθεση, λαμβάνουν βοήθεια στο να λάβουν υπόψη τους και να διερευνήσουν τις διαθέσιμες σε αυτά επιλογές και να επικοινωνήσουν καλύτερα μεταξύ τους, με σκοπό να φθάσουν σε κοινές αποφάσεις σε σχέση με τις οικογενειακές τους υποθέσεις τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον.
6 Στο πλαίσιο της πολιτικής μας για καταπολέμηση κάθε μορφής βίας, τον Ιούλιο του 2017 κυρώσαμε την Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας - τη γνωστή και ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης- και για σκοπούς εναρμόνισης με αυτή, προχωρήσαμε στη λήψη σειράς μέτρων και ενεργειών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η ετοιμασία δύο σημαντικών νομοσχεδίων για καταπολέμηση του φαινομένου της έμφυλης βίας.
6.1 Το πρώτο εκ των νομοσχεδίων ποινικοποιεί την παρενόχληση και την παρενοχλητική παρακολούθηση, όπως ορίζει το άρθρο 34 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και στο παρόν στάδιο, βρίσκεται ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών.
6.2 Το δεύτερο εκ των νομοσχεδίων αφορά στην ποινικοποίηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, οι οποίες περιλαμβάνονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
7. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, έχοντας θέσει υψηλά στους στόχους του το ζήτημα της αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας και ταυτόχρονα αναγνωρίζοντας την ανάγκη διαφορετικής μεταχείρισης των ανηλίκων στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, ετοίμασε σε συνεργασία με την Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, νομοσχέδιο, το οποίο στοχεύει στην εισαγωγή παιδοκεντρικών ρυθμίσεων και ρυθμίζει δικαστικές και εξωδικαστικές διαδικασίες, όπως και μέτρα πρόληψης και μεταχείρισης των παιδιών ηλικίας μέχρι δεκαοκτώ χρόνων που βρίσκονται αντιμέτωπα με τον νόμο. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό νομοσχέδιο για τα κυπριακά δεδομένα, βασική αρχή του οποίου είναι να λαμβάνεται υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού κατά τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης που το επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα, με το παιδί να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν και επίσης διασφαλίζεται ότι η ποινική δίωξη παιδιού συνιστά το έσχατο μέτρο.
8. Ένα άλλο ζήτημα που μας απασχολεί την τελευταία περίοδο είναι η ανεπάρκεια των προβλεπόμενων ποινών σε πολλά νομοθετήματα, μεταξύ των οποίων και στον Ποινικό Κώδικα, που άπτονται σημαντικών ζητημάτων.
8.1 Σχετική με το θέμα είναι η διενέργεια μελέτης από το Υπουργείο μας για την επάρκεια των ποινών για σεξουαλικά αδικήματα εις βάρος παιδιών, η οποία κατέδειξε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι ποινές που επιβάλλονται δεν είναι επαρκείς. Για το λόγο αυτό, προωθήσαμε ως Υπουργείο νομοσχέδια για αναθεώρηση των προβλεπόμενων στη νομοθεσία ποινών.
8.2 Άλλη μελέτη που διεξήχθη με πρωτοβουλία του Υπουργείου από το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, κατέδειξε ότι οι ποινές για τροχαία αδικήματα είναι επίσης ανεπαρκείς και κατά συνέπεια μη αποτρεπτικές, γι’ αυτό και προχωρήσαμε στην ετοιμασία επτά σχετικών νομοσχεδίων που περιέχουν ρυθμίσεις για αύξηση των ποινών και ταυτόχρονη εισαγωγή εναλλακτικών ποινών.
9. Στα θέματα που αφορούν το σωφρονιστικό μας σύστημα και τη διαχείριση των Φυλακών συντελείται τα τελευταία τέσσερα χρόνια μια μικρή, να μου επιτραπεί ο όρος, επανάσταση. Μια θεαματική ανατροπή της όλης κατάστασης που επικρατούσε μέχρι πριν λίγα χρόνια. Η όλη κουλτούρα και η προσέγγιση έναντι των κρατουμένων έχουν αλλάξει άρδην και υπάρχουν σε όλους τους τομείς φανερά τα σημάδια της αλλαγής και του εκσυγχρονισμού.
9.1 Βασική λοιπόν προτεραιότητα του Υπουργείου μας ο εκσυγχρονισμός και η ποιοτική αναβάθμιση του σωφρονιστικού μας συστήματος με την επιβολή ποινών εναλλακτικών της φυλάκισης και μέτρων εναλλακτικής μεταχείρισης αδικοπραγούντων και επανένταξης των καταδικασθέντων στο κοινωνικό σύνολο. Για το σκοπό αυτό προχωρήσαμε σε βαθιές τομές τόσο σε σχέση με τον τρόπο λειτουργίας των Φυλακών, όσο και με την ακολουθούμενη σωφρονιστική πολιτική.
9.2 Επιπρόσθετα με τις αλλαγές στο σωφρονιστικό ίδρυμα, ετοιμάστηκαν δύο νομοσχέδια προς αντικατάσταση των περί Φυλακών Νόμου και Κανονισμών, που ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα, σύμφωνα και με τις συστάσεις διεθνών οργανισμών, και παράλληλα ενισχύουν και ενδυναμώνουν τα δικαιώματα των κρατουμένων και διασφαλίζουν τον σεβασμό της ανθρώπινης τους αξιοπρέπειας, ενθαρρύνοντας τον αυτοσεβασμό και το αίσθημα της ευθύνης τους, σύμφωνα και με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και άλλες διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες.
9.3 Από πλευράς του Τμήματος Φυλακών τέθηκε για πρώτη φορά σε εφαρμογή ο θεσμός του κατ’ οίκον περιορισμού φυλακισμένων με ηλεκτρονική παρακολούθηση (βραχιολάκι) και έχει πλέον επεκταθεί η πλήρης αξιοποίηση του σε όλες τις Επαρχίες.
9.4 Πολύ σημαντική, επίσης, είναι η Αρχή Εποπτείας Καταδικασθέντων για Αδικήματα Σεξουαλικής Φύσης κατά Ανηλίκων, η οποία συστάθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου εντός του 2014 και λειτουργεί στα πλαίσια της εφαρμογής του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Σεξουαλικής Κακοποίησης, της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας Νόμου του 2014 (91(Ι)/2014), και της οποίας προΐσταται ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου. Η Αρχή αποφασίζει για τα κατάλληλα μέτρα εποπτείας προσώπων που έχουν καταδικασθεί για σεξουαλικά αδικήματα κατά ανηλίκων, τα οποία παραπέμπονται κοντά της, αξιολογεί την ανταπόκριση των εποπτευομένων και ανάλογα αποφασίζει είτε τη συνέχιση των μέτρων ή την αναθεώρησή τους. Σήμερα παρακολουθούνται από την Αρχή Εποπτείας 20 πρόσωπα.
10. Ταυτόχρονα με τον εκσυγχρονισμό και την προώθηση νέων νομοθεσιών, η Κυβέρνηση και το Υπουργείο μας ετοιμάζουν εκεί και όπου απαιτείται για την ολιστική προσέγγιση κάθε θέματος, και σχέδια εθνικής στρατηγικής για την καταπολέμηση των διάφορων φαινομένων, με μέτρα και δράσεις που αφορούν την πρόληψη, εκπαίδευση, την ευαισθητοποίηση, την καταστολή και την παρακολούθηση των φαινομένων στην κοινωνία, στη δημόσια διοίκηση, καθώς και στον ιδιωτικό τομέα.
Αγαπητοί φίλοι,
Προσπάθησα να δώσω ένα περίγραμμα της εργασίας που γίνεται τα τελευταία χρόνια στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως στον τομέα του εκσυγχρονισμού του δικαίου που εμπίπτει στις αρμοδιότητες του, καθώς και κάποια συναφή πληροφόρηση την οποία θεώρησα αναγκαία. Θα ήθελα να γνωρίζετε ότι η αναθεώρηση της νομοθεσίας η/και η εισαγωγή νέων νομοθεσιών αποτελούν μια πτυχή του νομικού αλλά και του ευρύτερου σύνθετου έργου που το Υπουργείο μας επιτελεί. Έργο το οποίο διαπνέεται από διάθεση για ανανέωση και εκσυγχρονισμό, από διάθεση για αναβάθμιση της ποιότητας της δικαιοσύνης στον τόπο μας, με την ευρεία του όρου έννοια.
Κλείνοντας, προσωπικά θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι, μαζί με τους συνεργάτες μου στο Υπουργείο, στην Αστυνομία και στο Τμήμα Φυλακών, και σε συνεργασία με τον Γενικό Εισαγγελέα και τη Νομική Υπηρεσία, θα συνεχίσουμε την προσπάθεια εκσυγχρονισμού του νομοθετικού πλαισίου και τη λήψη πρόσθετων μέτρων για αντιμετώπιση των διαφόρων προκλήσεων, για ευόδωση των κοινών μας στόχων.
Ευχαριστώ και πάλι τον Νομικό Όμιλο του Πανεπιστημίου Κύπρου για την πρόσκληση που μου απηύθυνε και συγχαίρω θερμά τους συντελεστές της συνάντησης αυτής.
Σας ευχαριστώ.